.svg)
Dünya Musiqisinə Dərin Bir Baxış
Musiqi, sərhədləri aşan, mədəniyyətləri birləşdirən və vaxt və məkan anlayışını unudaraq hər yerdə təkrar-təkrar eşidilən bir dil kimi qəbul edilir. Hər ölkənin özünəməxsus musiqi ənənələri, janrları və alətləri var, amma zamanla bu musiqilər bir-birilə qarışaraq qlobal musiqi səhnəsini formalaşdırıb. Dünya musiqisi (world music) ifadəsi, dünyanın müxtəlif bölgələrindən gələn ənənəvi və müasir musiqiləri əhatə edən geniş bir anlayışdır.
Afrika, musiqinin beşiyi olaraq qəbul edilir. Ənənəvi Afrika musiqisi ritmlərlə, xalqın gündəlik həyatı və dini mərasimləri ilə sıx bağlıdır. Afrobeat, Fela Kuti tərəfindən 1960-cı illərdə yaradılmış və Qərb cazı, funk və afro-kuban ritmlərinin birləşməsi ilə formalaşmış bir janrdır. Bu musiqi janrı həmçinin ictimai və siyasi mesajlarla zəngindir və bu gün dünyadakı bir çox müasir musiqiçinin ilham qaynağı olub.
Highlife musiqisi, Qərbi Afrikadan, xüsusən Ganalıların yaratdığı və zamanla digər Afrika ölkələrində də populyarlaşan bir janrdır. Highlife, Qərb musiqi alətlərinin (gitar, truba və s.) Afrika ritmləri ilə birləşməsindən yaranmışdır və çox vaxt caz və funk ilə qarışır.
Mbira, Zimbabve ilə əlaqələndirilən bir musiqi alətidir və xüsusilə ruhani mərasimlərdə istifadə olunur. Bununla yanaşı, Ənənəvi Dərman və Afrika drummı kimi janrlar da Afrika mədəniyyətinin ayrılmaz hissəsidir və bu musiqi alətləri insanları cəmiyyətdəki hadisələrə uyğunlaşdırmaq, şərqələşdirmək üçün mühüm rol oynayır.
Latin musiqisi, çoxsaylı mədəniyyətlərin və tarixi hadisələrin təsiri ilə formalaşmış zəngin və rəngarəng bir musiqidir. Salsa musiqisi, Kuba, Puerto Riko və ABŞ-da yaranmış və Afro-Kuba ritmlərini caz və swing ilə birləşdirən bir janrdır. Salsa, həmçinin ritm və melodiyanın, səs və rəqs arasında sıx əlaqəni nümayiş etdirən bir musiqidir.
Samba, Braziliya mədəniyyətinin təməlini təşkil edən, təkcə musiqi deyil, həm də rəqs janrıdır. Samba, Afrikalı kölə mühacirlərinin yaratdığı bir janr olmaqla, enerjili və ritmik tərzi ilə Braziliyanın mədəni irsinin vacib bir parçasıdır.
Tango, Buenos Airesdə yaranmış və daha sonra dünya səhnəsinə çıxmışdır. Bu janr, İspan, İtalyan və Afrikalı təsirlərinin birləşməsindən meydana gəlmişdir və özündə eyni zamanda ehtiraslı, lakin melancholik bir məna daşıyır. Bossa Nova isə, Braziliyanın məşhur musiqi janrıdır və João Gilberto və Antonio Carlos Jobim kimi musiqiçilərin liderliyi ilə samba və cazın sintezini təmsil edir.
Reggaeton son illərdə xüsusilə Latin Amerika ölkələrində böyük populyarlıq qazanmışdır. Hip-hop, reggae və Latin ritmlərinin birləşməsi olan bu janr, dünyada milyonlarla izləyicisi olan bir musiqi fenomeninə çevrilmişdir.
Hind musiqisi, zəngin melodiyalar və ritmlər ilə tanınır. Ənənəvi Hind musiqisi, raga (melodik ölçülər) və tala (ritmik dövrlər) üzərində quruludur və bu musiqi növləri müxtəlif bölgələrə görə fərqlənir. Hindistanın cənubunda Carnatic musiqisi və şimalda Hindustani musiqisi ənənələri daha çox inkişaf edib.
Bollywood musiqisi, Hindistanın film sənayesinin musiqisidir və geniş bir populyarlaşma dövrü keçmişdir. Bu musiqi janrı, Hindistana xas olan melodik struktur və ritmlərlə yanaşı, Qərb pop musiqisinin təsirlərini də özündə birləşdirir.
Bhangra musiqisi, xüsusilə Pencab bölgəsindən gəlir və ənənəvi Hind rəqsləri ilə sıx bağlıdır. Bhangra, eləcə də daha müasir üslubda, hip-hop və elektronik musiqi ilə birləşərək “desi” musiqi fenomenini yaratmışdır.
Sufi musiqisi, İslamın mistik bir təriqəti olan Sufizmin musiqisidir. Sufi mahnıları, xüsusən də qawwali forması, dünyaya qarşı içsel səyahət və ilahi ilə əlaqəni hiss etdirir. Nusrat Fateh Ali Khan bu janrın ən məşhur sənətkarlarından biridir.
Yaxın Şərq musiqisi, ərazinin zəngin tarixinin və mədəniyyətinin əksidir. Ərəb musiqisi maqam adlı xüsusi bir tonal sistemə əsaslanır. Rai musiqisi, Cənubi Şimali Afrikada, xüsusən Əlcazairdə yaranmışdır və ənənəvi ərəb ritmlərini, rok, caz və funk ilə qarışdırır.
Türk musiqisi çoxsaylı mədəniyyətlərin qarışığından yaranıb. Ottoman musiqisi, həmçinin makam və usul sistemləri ilə fərqlənir və minlərlə illik bir ənənəyə sahibdir.
Fars musiqisi, özündə həm romantik, həm də mistik bir mənaya sahibdir və tar, setar və kamancheh kimi ənənəvi alətlərlə ifa edilir. Flamenco, İspaniyanın cənubunda, xüsusən Andalusiyada yaranmışdır, amma bu janrın kökləri həm də Şimali Afrika və Roma mədəniyyətlərinə dayanır.
Şərqi Asiya musiqisi, çox vaxt meditasiya və harmoniya ilə əlaqələndirilir. Çin musiqisi pentatonik skala üzərində qurulub və musiqi alətləri kimi guqin, erhu və pipa istifadə olunur. Gagaku, Yaponiya imperator sarayının ənənəvi musiqisidir və zəngin ritmik və melodik strukturları ilə tanınır.
K-pop, Cənubi Koreyada yaranan bir musiqi janrı olub, son illərdə dünya üzrə böyük populyarlıq qazanıb. Bu musiqi janrı, pop, hip-hop və elektron musiqinin birləşməsindən yaranmışdır. BTS və Blackpink kimi qruplar K-pop-un qlobal uğurunu simvolizə edir.
Monqol boğaz musiqisi, təbii səsləri təqlid edən və insanın boğazından iki fərqli ton çıxara bilən bir musiqi texnikasıdır. Bu, Monqol ənənələrinin bir hissəsidir və çox vaxt təbiətlə əlaqələndirilir.
Qərb musiqisi, çoxsaylı tarixi mərhələlərdən və müxtəlif janrlardan ibarətdir. Klassik musiqi, Bach, Beethoven və Mozart kimi bəstəkarlarla bir dövrün zirvəsini təşkil edib. Caz və blues musiqiləri ABŞ-da yaranmış və daha sonra qlobal musiqi səhnəsini təsir altına almışdır.
Rok musiqisi, 1950-ci illərdə yaranaraq, dünya mədəniyyətini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirdi. Pop musiqisi və hip-hop daha sonra dünya səhnəsində dominant janrlar halına gəldi. Elektron musiqisi və EDM, gənclər arasında klub musiqisinin və rəqs mədəniyyətinin güclü təsirini artırıb.
Dünya musiqisi, yalnız səs və ritm deyil, eyni zamanda insan təcrübəsinin zənginliyi və müxtəlifliyini əks etdirən bir sənət formasıdır. Qloballaşmanın təsiri ilə mədəniyyətlər bir-birilə sıx əlaqəyə girir və bu da yeni musiqi janrlarının yaranmasına səbəb olur. Musiqi, hər bir xalqın özünəməxsus mədəniyyətini və tarixini ifadə etmə vasitəsidir və dünya musiqisi həm də bir-birini anlamaq və əlaqə qurmaq üçün bir vasitə rolunu oynayır.
